Σύμφωνα με τον Νταμάσιο, καθηγητή Νευροεπιστημών στο Πανεπιστήμιο της Ν. Καρολίνας, τα αισθήματα και τα συναισθήματα αποτελούν φαινόμενα τα οποία δεν ταυτίζονται χρονικά αλλά έχουν χρονική συνέχεια, πρώτα εμφανίζονται τα αισθήματα και μερικά χιλιοστά του δευτερολέπτου αργότερα γεννιούνται τα συναισθήματα. Πρωτόγονοι οργανισμοί οι οποίοι σαφώς δεν διαθέτουν συναισθήματα διαθέτουν αντιδράσεις που καταδεικνύουν ύπαρξη αισθημάτων. Χαρακτηριστικά τέτοια παραδείγματα είναι η αντίδραση παγώματος των ζώων όταν αισθάνονται ότι απειλούνται, ή η ταχυκαρδία.
Αλήθεια, πως αισθάνεστε αυτή τη στιγμή; Να μια απλή ερώτηση που πολύ λίγοι θα κατόρθωναν ν’ απαντήσουν με πλήρη σαφήνεια. Πολλοί θα έλεγαν πως τους σπάει τα νεύρα ο γείτονας, ή πως είναι κουρασμένοι απ’ τη δουλειά. Άλλοι θ’ απαντούσαν πως είναι χαρούμενοι που αγόρασαν ένα καινούριο παντελόνι. Τα συναισθήματα μας όμως δεν καθορίζονται έτσι απόλυτα από το περιβάλλον μας — ανθρώπους, δουλειά, σπίτι — αλλά από την αντίδραση μας σ’ αυτό. Οι αντιδράσεις μας επηρεάζονται με τη σειρά τους από βαθιά ριζωμένα, συχνά ασυνείδητα, αισθήματα. Αυτά, είναι το βαθύ πηγάδι, όπου τα φαντάσματα ξεπετάγονται, όπως είπε ο Φρόυντ. Για να ξεκαθαρίσουμε πως πραγματικά αισθανόμαστε κάθε στιγμή είναι απαραίτητο να ξέρουμε ποια είναι αυτά τα βασικά συναισθήματα.
Υπάρχουν, για παράδειγμα, πολλοί λογικοί τρόποι να ρυθμίσουμε τις διαφορές που έχουμε με το γείτονα μας. Μπορούμε να του πούμε να προσέχει περισσότερο ή να τον αποφύγουμε όταν διασταυρωθούμε μαζί του ή ακόμη και ν’ αποφασίσουμε πως δεν αξίζει ν’ ασχολούμαστε με τέτοιον άνθρωπο. Όταν όμως καταπιεζόμαστε από το πρόβλημα πού έχουμε και υποφέρουμε σιωπηλά, τότε ο γείτονας μας δεν φταίει. Αιτία της συμπεριφοράς μας απέναντι του είναι τα αισθήματα που μας αναγκάζουν να τον αντιμετωπίσουμε έτσι.
«Οταν μιλάμε για συναισθήματα σκεφτόμαστε κυρίως την ψυχολογική και νευροβιολογική διάστασή τους ,υποστηρίζει ο Άγγελος Χανιώτης καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας στο Ινστιτούτο Ανωτέρων Σπουδών του Πρίνστον.
Πέρα από αυτό, συνεχίζει ο καθηγητής, στους παράγοντες που επηρεάζουν το τι αισθανόμαστε και κυρίως το πώς εκφράζουμε τα συναισθήματά μας, περιλαμβάνονται και τα κοινωνικά και πολιτιστικά δεδομένα. Αναφέρω ως παράδειγμα ένα στοιχειώδες συναίσθημα, τον φόβο του θανάτου. Ο φόβος του θανάτου διαφορετικά αντιμετωπίζεται από κάποιον που πιστεύει στη μετά θάνατον ζωή, διαφορετικά από έναν ισλαμιστή ο οποίος θα αυτοκτονήσει στον ιερό πόλεμο, διαφορετικά από κάποιον που έχει ζήσει μια τρισάθλια ζωή, διαφορετικά από έναν βολεμένο και διαφορετικά από τον οπαδό μιας φιλοσοφικής ή θρησκευτικής θεωρίας».
Στη λήψη των αποφάσεων μας, τα συναισθήματα είναι συχνά οι πλέον αποφασιστικοί παράγοντες, έστω και αν παραμένουν ασυνείδητα. Η λογική από μόνη της δεν επιτρέπει να αντιμετωπίσουμε την πολυπλοκότητα και την αβεβαιότητα της ζωής μας. Όσο πιο συνειδητά είναι τα συναισθήματα μας, τόσο ποιο ελεύθεροι είμαστε στη ζωή.
Τα συναισθήματα, πολλές φορές, μας τρομάζουν γιατί μας φέρνουν αντιμέτωπους με μία πραγματικότητα που θα προτιμούσαμε να μην ξέρουμε, μας υποχρεώνουν να δούμε την αλήθεια. Η μεγάλη αποστασιοποίηση αναισθητοποιεί. Καταστέλλοντας ή μεταμφιέζοντας τα συναισθήματα μας για να τα κάνουμε ομοιόμορφα και αποδεκτά από την κοινωνία, χάνουμε πολύτιμες πληροφορίες γύρω από τα ψυχικά μας βιώματα, τα θάβουμε στο υποσυνείδητο μας και ζούμε μία ζωή που υπαγορεύουν οι περιστάσεις και οι συμβατικότητες.
Βιβλιοδέτης
